Engellilik Halinin İslam Fıkhında Engelli Bireylerin Dini Yükümlülüklerine Etkisi “Özgün bir İnceleme”
| Dr. Ahmet Elhasan Elhamıd ahmadalhamed349@gmail.com |
Özet
Allah insanı yaratmış ve ona bazı sorumluluklar yüklemiştir. Ancak bu sorumluluklar, Allah’ın rahmetinin bir gereği olarak tam bir ehliyet sahibi olmaya bağlanmış durumdadır. Bununla birlikte kimi zaman bireyin dini yükümlerini yerine getirmesini etkileyebilecek durumlar oraya çıkabilir ki savaşlar ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan engellilik hali de bunlardan biridir. Engelliliğin dini yükümlülüklere etkisi, engelliliğin vücut üzerindeki konumuna ve bireyin asıl yükümlülüklerden farklı bir uygulama yapma ihtiyacına bağlı olarak değişmektedir. Bu etkilerden bazıları şunlardır:
- Yükümlülüğün Kaldırılması: Akıl yükümlülüğün temel dayanağı olduğundan engellilik akıl üzerinde ise yükümlülük ortadan kalkar.
- Belirli bir Beden Gücü Gerektiren Yükümlülüklerden Muafiyet: Bu duruma örnek olarak bacaklarından engelli olan kimsenin Allah yolunda savaştan muaf tutulması zikredilebilir.
- Bazı Yükümlülüklerin Engelli Bireyin Yapabileceği Şekilde Yerine Getirilmesine İzin Verilmesi. bu duruma örnek olarak sırtından engelli olan birinin farz namazlarını ayakta kılamayıp oturarak kılması verilebilir.
- Vekâlete Uygun Bazı Yükümlülüklerde Vekâletin Meşru Görülmesi: Örneğin engelli bireylerin hac ve umre ibadetlerini başkaları aracılığıyla yerine getirebilmeleri.
- Asıl Yükümlülüğün Daha Kolay Alternatife Tebdil Edilmesinin Meşru Görülmesi: Örneğin engelli bireyin oruç tutamaması durumunda fidye verme alternatifine başvurabilmesi.
- Engelli Bireyin Yapması Halinde Zarar Görmesine Yol Açacağı Kesin Olması halinde Asıl Hükmün Terkinin Zorunlu Olması: Buna örnek olarak zarar veya ölümle sonuçlanacağından emin olunan durumlarda engelli bireyin oruç tutmayı terk etmesi gerekliliği zikredilebilir.
- Engellilik Sebebiyle Yükümlülüklere Dair Bazı Hükümlerin Değişmesi: Temelde haram olmasına rağmen tedavi amacıyla haram olan bir maddenin kullanılmasının meşru hale gelmesi bu başlık altında değerlendirilebilir.
- Alternatif Araçların Kabul Edilmediği İstisnalar Dışında Konuşma yerine İşaret veya Yazı ile İbadetlerin İfade Edilmesinin Meşru Görülmesi.
Anahtar Kelimeler: Hüküm, İhtiyaç, Hastalık, Görme Engellilik, Delilik, Meşru Kılma, Ruhsat.
